De kracht van familieparticipatie

Tijdens een training vertelde José, een dagbestedingscoach die werkt in de ouderenzorg, mij een schrijnend verhaal. Wanneer een bewoner is overleden gaat ze op uitnodiging van de familie naar de begrafenis. Het is haar meer dan eens gebeurd dat ze dan voor het eerst het levensverhaal van de cliënt hoort tijdens diens begrafenis en kennismaakt met de directe sociale omgeving van de cliënt. Ze vindt dat een enorm gemiste kans. “Gelukkig werken we tegenwoordig met familieparticipatie” zei José.

Familieparticipatie is een thema dat bij veel ouderenzorg organisaties speelt. Bij familieparticipatie is het uitgangspunt dat de cliënt contacten onderhoudt met belangrijke personen in zijn leven. Dat kunnen familieleden zijn en/of vrienden of buurtgenoten. In de thuissituatie vormt dit sociale netwerk van de cliënt een belangrijke bron voor zijn welzijn. Na opname in een verpleeghuis wordt gekeken hoe contact met het sociale netwerk onderhouden kan worden. Ouderenzorg organisaties die werken met familieparticipatie bieden ruimte voor betrokkenheid van de familie bij de zorg en welzijn van de cliënt. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken welke activiteiten de cliënt en zijn familie in de thuissituatie samen deden. Bij voorkeur wordt dat doorgezet na opname.

Wat ze in de instelling waar José werkt doen aan familieparticipatie? Sinds kort wordt er binnen drie dagen nadat een cliënt is opgenomen een welkomsgesprek gehouden tussen de cliënt, een familielid en de dagbestedingscoach. Dat is een open gesprek waarin de dagbestedingscoach de cliënt beter leert kennen. Er is aandacht voor het levensverhaal én de sociale contacten van de cliënt worden in kaart gebracht. De rol van de familie en belangrijke andere naasten krijgt daarin de nodige aandacht. Samen wordt bekeken welk aandeel de familie en anderen kunnen hebben bij het welzijn van de cliënt. Daarna maakt José een verslag van dit gesprek voor haar collega’s en legt ze de afspraken met de familie vast in het zorgleefplan. Als het allemaal teveel wordt voor de cliënt en/of zijn familie dan wordt na een paar weken een nieuw gesprek gepland. Daarin kunnen ze nog wat dieper ingaan op levensgebeurtenissen en wensen.

José maakt in de voorbereiding op het gesprek gebruik van een vragenlijst. Ze hebben bij haar in de instelling bewust de keuze gemaakt om een open gesprek te plannen en niet de vragenlijst te laten invullen door familie. Het gesprek geeft de cliënt en zijn familie een gevoel welkom te zijn in de instelling. Ook ontlasten ze daarmee de familie die rondom een opname al zoveel moet regelen. Het heeft een groot voordeel zo vroeg na opname al een gesprek te plannen. Je voorkomt daarmee dat familie alle zorg en activiteiten uit handen laat vallen en verwacht dat het verpleeghuis alles oppakt. Voor de familie draagt het bij aan op een prettige en zinvolle manier contact houden met hun geliefde. Hoe vaak hoor je niet van familie die op bezoek komt, na vijf minuten weet ik niet meer wat ik nog kan zeggen of kan doen? Dit probleem is er niet meer wanneer familieleden activiteiten met de cliënt gaan ondernemen.

Met familie participatie heb je een krachtig instrument in handen waarmee:

• Het welzijn van de cliënt vergroot.
• Familieleden zich betrokken voelen en zinvol contact kunnen onderhouden met hun geliefde.
• Je kunt aansluiten bij de belevingswereld van de cliënt doordat familieleden het levensverhaal van de cliënt kennen.
• Je werkdruk als zorgprofessional afneemt.

De familie van de cliënt er vanaf het eerste moment bij betrekken, loont dus aan alle kanten!

Wil je in jouw werk aan de slag met familieparticipatie, maar weet je niet hoe? Het kennisinstituut Vilans heeft daarvoor een speciale toolkit ontwikkeld. Je kunt daar informatie en instrumenten vinden die je direct in je werk kunt toepassen.